Oponiak to guz powstający z opon mózgowych - błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy. Chociaż nie jest to nowotwór mózgu, jest on zaliczany do tej kategorii, ponieważ rozwijając się w jego bliskości może go uciskać oraz sąsiadujące z nim nerwy i naczynia.
Większość oponiaków rozwija się bardzo powoli, często przez wiele lat, nie powodując żadnych objawów. W niektórych przypadkach natomiast ucisk guza na sąsiadującą tkankę mózgową, nerwy lub naczynia może powodować poważne deficyty neurologiczne.
Mimo, że oponiaki najczęściej występują u kobiet i u osób w starszym wieku, mogą one wystąpić w każdym wieku.
Ponieważ większość oponiaków rozwija się powoli, często bez istotnych oznak i objawów, nie zawsze wymagają one natychmiastowego leczenia i mogą być monitorowane badaniami obrazowymi.
* Objawy
Ze względu na najczęściej powolną dynamikę wzrostu oponiaka objawy zwykle rozpoczynają się stopniowo i na początku mogą być bardzo subtelne. W zależności od umiejscowienia w mózgu, objawy mogą obejmować:
Zaburzenia widzenia, takie jak pogorszenie ostrości widzenia, podwójne widzenie czy ograniczenie pola widzenia
Utrata słuchu lub przewlekłe szumy w jednym uchu
Utrata zapachu/smaku
Napady padaczkowe
Niedowład kończyn górnych i dolnych
W wielu przypadkach, oponiaki nie powodując żadnych zauważalnych objawów są diagnozowane w badaniach obrazowych, które zostały wykonane z powodów, którymi nie można tłumaczyć obecnośią oponiaka.
* Przyczyny i czynniki ryzyka
Przebyte leczenie radioterapią polegającą na napromienianiu głowy może zwiększyć ryzyko oponiaka. Oponiaki częściej występują u kobiet, co sprawia, że hormony żeńskie mogą odgrywać pewną rolę w mechanizmie powstawania oponiaków. Dziedziczna, rzadko występująca neurofibromatoza 2 również zwiększa ryzyko wystąpienia oponiaka, jak i innych guzów wewnątrzczaszkowych.
Niezależnie od tego, czy powstają one z powodu uwarunkowań genetycznych, zaburzeń hormonalnych, rzadkich przypadków wcześniejszej ekspozycji na promieniowanie czynniki ryzyka pozostają w dużej mierze nieznane.
* Diagnostyka
Aby zdiagnozować oponiak, konieczne jest przeprowadzenie badania neurologicznego, oraz zebranie dokładnych wywiadów gdyż w rzadkich przypadkach inne zmiany wewnątrzczaszkowe mogą bardzo przypominać oponiaka.
Podstawowym badaniem obrazowym jest rezonans magnetyczny (MRI), z podaniem dożylnego środka kontrastowego. Po stwierdzeniu zmiany mogącej odpowiadać oponiakowi w niektórych przypadkach celem oceny ewentualnych zmian w obrębie kości czaszki konieczne może być wykonanie badania tomografii komputerowej (CT). Celem oceny źródła unaczynienia oponiaka i przemieszczenia naczyń mózgowych w niektórych przypadkach koniecznym może być wykonanie badania angiografii naczyń mózgowych (DSA).
* Leczenie
Natychmiastowe leczenie oponiaka bezpośrednio po jego rozpoznaniu nie jest konieczne we wszystkich przypadkach pacjentów z oponiakiem. Małe, wolno rosnące oponiaki, które są bezobjawowe, nie wymagają leczenia. w takich przypadkach konieczne może być regularne wykonywanie badań obrazowych.
W przypadku potwierdzenia wzrostu guza bądź w przypadku guzów objawowych konieczne może być leczenie. Sposób leczenia uzależniony jest od wielu czynników, takich jak: wiek pacjenta, umiejscowienie guza czy inne obciążenia.
* Chirurgia
Celem leczenia operacyjnego, jest całkowite usunięcie guza. W niektórych przypadkach, gdy oponiak zlokalizowany jest w pobliżu niektórych ważnych struktur naczyniowo-nerwowych nie zawsze jest możliwe usunięcie całego guza. W takich przypadkach celem operacji jest maksymalnie bezpieczne usunięcie oponiaka. W takich przypadkach zależnie od uzyskanego wyniku badania histopatologicznego oraz lokalizacji pozostałej części zmiany postępowanie może obejmować obserwację bądź radioterapię.
* Radioterapia
W przypadkach gdy oponiaka nie można usunąć całkowicie chirurgicznie, konieczne może być wykonanie radioterapii w okresie pooperacyjnym. Celem radioterapii jest zatrzymanie wzrostu pozostałych komórek oponiaka i zmniejszenie prawdopodobieństwa nawrotu oponiaka.